Κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας και στα περισσότερα μέρη κατά τη Μεγάλη Πέμπτη τα παιδιά γυρνούσαν από σπίτι σε σπίτι, ζητούν από τις νοικοκυρές διάφορα κουρέλια για να φτιάξουν τον "Ιούδα". Το ανδρείκελο σε αρκετά χωριά και γειτονιές πόλεων, γέμιζαν με μπουρλότο και άλλες εύφλεκτες ύλες ώστε να είναι πιο εντυπωσιακό το κάψιμο του ομοιώματος τη Μεγάλη Παρασκευή μετά το πέρας της περιφοράς του Επιταφίου. Έβαζαν μάλιστα να κρατά και σακούλι με τριάντα κελύφη σαλιγκαριών, αντίστοιχα με τα τριάντα αργύρια.
Σήμερα το έθιμο αυτό επιβιώνει στην Κορώνη, στην Καλαμάτα, στην Κρήτη, στην Εύβοια κλπ όπου οι παλαιότεροι μεριμνούν για την κατασκευή του Ιούδα και οι νεότεροι διασκεδάζουν με το να του βάζουν φωτιά και να σκάνε "γουρούνες" και διάφορα άλλα βεγγαλικά.
Στο Λαογραφικό έργο του Γ.Α. Μέγα: Ελληνικές Γιορτές και Έθιμα τη Λαϊκής Λατρείας διασώζονται πως παλαιότερα (μέχρι τις αρχές του '60 τουλάχιστον):
Στις Μέτρες της Θράκης, "περιφέροντες τον νεκρόν Χριστόν ανά τας οδούς του χωρίου σταματούν εις ένα παρεκκλήσι, όπου έχουν στοιβαγμένα τα καψίδια και τον Ιούδαν εστημένον επ΄αυτών. Καθ'ην στιγμήν, ο ιερεύς αναγιγνώσκει το σχετικό ευαγγέλιον, ανάπτουν την πυράν και καίουν τον Οβριό". Τα παιδιά τραγουδούν: "Ράτσα κεράτσα, δ΄σ' μια κληματσίδα, να κάψουμε τον Οβριγιό, που 'χει πολλή κασίδα. Οβριγιός φορεί φτερό, στο κεφάλ τα' το ξερό". "Από την στάκτην εκείνην λαμβάνουν μία φούκτα, δια να ρίψουν την επόμενη εις τα μνήματα ή δια μαγικήν χρήσιν".
Στη Λέσβο, έφτιαχναν τον Ιούδα από άχυρα, του έβαζαν πανέρια και διάφορα άλλα κουρέλια. Τον περιέφεραν τα παιδιά στις γειτονιές διαπομπεύοντάς τον φωνάζοντας: "Αυτός είναι ο Οβριγός με τα πανέργια (λογοπαίγνιο με τη λέξη πανούργος). Έπειτα τον έκαιγαν, όμως απ' τη φωτιά αυτή δεν πήδηγαν από πάνω ως σηνηθίζεται στις λαϊκές εορτές που ανάβουν φωτιές.
Το Μεγάλο Σάββατο μετά το χαρμόσυνο μήνυμα της Αναστάσεως στη Ζάκυνθο, πετάνε απ' τα παράθυρα των σπιτιών τους αγγεία όπως έλεγαν παλαιότερα πριν τα ρίξουν ώστε ο πάταγος να είναι: "προς Χαράν του Χριστού και πομπή (ντροπή) των Οβραίωνε".
₪ Θρησκευτικοί Ύμνοι
Τη Μεγάλη Πέμπτη ο Ιούδας που πρόδωσε το Χριστό αποκαλείται "γέννημα εχιδνών" στιγματίζοντας έτσι και τη φυλή του ως έχιδνες μιας και ήταν οι αρχιτέκτονες της σύλληψης και της σταύρωσης.
Τη Μεγάλη Παρασκευή στη Λειτουργία του Όρθου μετά την ανάγνωση του Ευαγγελίου, στιγματίζεται και πάλι η φυλή του Ιούδα ως εξής:
•"αντί αγαθών, ων εποίησας, Χριστέ, τω γένει των Εβραίων, σταυρωθήναι κατεδίκασαν, όξος και χολή σε ποτίσαντες, Αλλά δος αυτοίς, Κύριε κατά τα έργα αυτών"
•"Επί τη προδοσία ουκ ηρκέσθησαν, Χριστέ, τα γένη των Εβραίων, αλλ' εκίνουν τας κεφαλάς αυτών μικτηρισμόν και χλεύην προσάγοντες. Αλλά δος αυτοίς, Κύριε κατά τα έργα αυτών"
•"Αλαζών Ισραήλ, μιαιφόνε λαέ, τι παθών τον Βαραβάν, ηλευθερώσας, τον Σωτήρα δε παρέδωκας σταυρώ."
Απόδοση στα νέα ελληνικά:
•"αντί για αγαθά, όπως έδωσες Χριστέ στο γένος των Εβραίων. να σταυρωθείς σε καταδίκασαν, αφού σε πότισαν με ξύδι και χολή, αλλά δώσε σ' αυτούς Κύριε, σύμφωνα με τα έργα τους".
•"Στην προδοσία δεν αρκέστηκαν, Χριστέ, τα γένη των Εβραίων, αλλά κουνούσαν τα κεφάλια τους και σε κακολογούσαν και σε χλεύαζαν. αλλά δώσε σ' αυτούς Κύριε, σύμφωνα με τα έργα τους".
και τέλος:
•"Αλαζόνα Ισραήλ, λαέ μιασμένε (καταραμένε) αφού το Βαραβά απελευθέρωσες και το Σωτήρα παρέδωσες στη Σταύρωση".
Επίσης, στο Μοιρολόγι της Παναγιάς:
"Σήμερον μαύρος ουρανός, σήμερον μαύρη μέρα
σήμερα κόσμος θλίβουνται και τα βουνά λυπούνται
σήμερα βάλανε βουλή οι άνομοι Εβραίοι
οι άνομοι, τα σκυλιά, οι τρισκαταραμένοι
για να σταυρώσουν τον Χριστόν, των Πάντων Βασιλέα."
₪ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΘΙΜΑ ΠΟΥ ΕΠΙΒΙΩΝΟΥΝ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ
Τα αρχαία ελληνικά έθιμα που επιβιώνουν μέχρι σήμερα έχουν τις ρίζες τους στις γιορτές των αρχαίων Πατέρων που τελούσαν προς τιμήν της Αναγεννήσεως-Αναστάσεως της Φύσης και των Ζωοποιών και Γονιμοποιών Δυνάμεών της.
Οι πιο χαρακτηριστικοί εκπρόσωποι αυτών των εορτών αποτελούν οι Θεοί των Δελφών: Απόλλωνας και Διόνυσος αλλά και του μικρότερου θεού Άδωνη. Σύμφωνα με τη Μυθολογία, ο Διόνυσος, δολοφονήθηκε από τους Τιτάνες κατά μία εκδοχή σταυρώθηκε. Έπειτα όμως, Αναστήθηκε. Ο Απόλλωνας, έφερνε την Άνοιξη κατά την επιστροφή μετά την εαρινή ισημερία από τη Γη των Υπερβορείων.
Μέχρι τις απαρχές της αστυφιλίας, τέλη δεκαετίας του 1960, οι Έλληνες αγρότες κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας του εορτασμού της Λαμπρής τελούσαν πολλά έθιμα που παρέπεμπαν ακόμα περισσότερο στην Αρχαία Παράδοση. Έθιμα και λατρευτικές πράξεις που θα προστάτευαν και θα ενίσχυαν τη γονιμότητα των καρποφόρων δένδρων τους πχ των αμπελιών τους. Τη γονιμότητα των κοπαδιών τους και την προστασία του σπιτικού τους από κάθε κακό (αποτρόπαια).
₪ Κυριακή των Βαΐων
Ο στολισμός των ναών με βάγια και φοίνικες καθώς και τα διάφορα λαϊκά έθιμα όπως τα "βαγιοχτυπήματα" όπου μεταφερόταν η δύναμη που περικλείουν τα αειθαλή φυτά στους ανθρώπους και τα ζώα δεν είναι παρά η αρχαία γιορτή προς τιμή του Απόλλωνα της ειρεσιώνης.
₪ Μεγάλη Πέμπτη
Αν και δεν υπάρχουν αναφορές για το βάψιμο αυγών στην αρχαία Ελλάδα, εν τούτοις η ρήση των Ρωμαίων περικλείει την κοινή πεποίθηση των αρχαίων Ινδοευρωπαϊκών λαών για τη ζωοποιό δύναμη των αυγών: "Omnevivumexovis" που σημαίνει "Η ζωή προέρχεται από το αυγό". Οι αρχαίοι Πέρσες, το έπρατταν για να εορτάσουν τον ερχομό του νέου έτους που τοποθετούσαν την επόμενη ημέρα ή σελήνη της εαρινής ισημερίας.
₪ Μεγάλη Παρασκευή
Ο στολισμός του Επιταφίου με άνθη έλκει τις ρίζες του στη Λατρεία του Άδωνη που θανατώθηκε από ένα αγριογούρουνο και κατόπιν αναστήθηκε. Στην αρχαία Ελλάδα, οι γυναίκες πένθιμα ντυμένες, στόλιζαν με άνθη ομοιώματα του Θεού, "ειδώλια", τα οποία καλούσαν "κήπους του Άδωνη".
₪ Κυριακή της Λαμπρής
Ο χορός και το ξεφάντωμα καθώς και οι πυροβολισμοί στον αέρα και η χρήση βεγγαλικών παραπέμπουν στον πανάρχαιο ελληνικό Πυρρίχιο χορό. Ο Πολεμικός Χορός, ο Πυρρίχιος, είναι ένα από τα αρχαιότερα έθιμα στον ελληνικό Κόσμο. Ως πρώτη αναφορά αποτελεί ο Χορός των Οπλισμένων Κουρητών που χτύπαγαν δυνατά τις ασπίδες τους χορεύοντας, για να καλύψουν το κλάμα του μωρού Δία ώστε να γλυτώσει από τον παιδοκτόνο Κρόνο. Στη Σιδερένια Πολιτεία της Αρχαίας Σπάρτης, τα παιδιά προετοιμάζονταν για τη στρατιωτική εκπαίδευση, μαθαίνοντας το χορό αυτό. Σήμερα, επιβιώνει κυρίως στον Ποντιακό Ελληνισμό.
Επιβιώνει όμως και στην "αναπαράσταση" του Βλάχικου Γάμου που γίνεται σε πολλά χωριά και πόλεις της Ελλάδας κυρίως βόρεια. Ο ήχος από τα κουδούνια και οι απειλητικές κινήσεις των οπλισμένων είναι κινήσεις συμβολικές και αποτρεπτικές (αποτρόπαιες) για να προστατέψουν τη Λαϊκή Κοινότητα καθώς και τη Θεότητα της, που απειλούνται από τις καταστρεπτικές δυνάμεις της αφορίας. Γι' αυτό και χρησιμοποιούνται όπλα που μεταχειρίζονται και εναντίον πραγματικών εχθρών.
Η αναπαράσταση κάποιου θέματος από περιφερόμενο θίασο αποτελεί αρχαίο ελληνικό έθιμο και παραπέμπει στις απαρχές της διονυσιακής λατρείας απ' όπου γεννήθηκε και το Θέατρο και η Τραγωδία.
₪ Η Κούνια των Ελλήνων χωρικών-Αρχαίο Έθιμο της Αιώρας των Αρχαίων Ανθεστηρίων.
Στην αρχαία Αθήνα, κατά τη διάρκεια της εορτής των Ανθεστηρίων που τελούνταν προς τιμή του Διονύσου, οι παρθένες έκαναν κούνια (αιώρα στα αρχαία) προσδίδοντας τελετουργικό χαρακτήρα. Αντίστοιχα, την Κυριακή της Λαμπρής, συνήθιζαν παλαιότερα οι Έλληνες να κρεμάν κούνια σε "γερά" δένδρα όχι σε ξερά, όχι τόσο για ψυχαγωγία, όσο ως πράξη "μαγική" που αποσκοπούσε στην ευφορία των δένδρων αποδιώχνοντας τα κακά. Έλεγαν ταυτόχρονα διάφορα τραγούδια-γητειές όπως:
"Κουνήστε τις έμορφες, κουνήστε τις άσπρες
κουνήσατε τις λεμονιές που 'ναι ανθούς γεμάτες".
Παλαιότερα επίσης αλλά και μέχρι σήμερα αναβιώνει τα έθιμα τέλεσης Αθλητικών Αγώνων και Ιπποδρομιών ειδικά αν την επόμενη μέρα τιμάται ο πλέον αγαπητός Άγιος των Ελλήνων: ο Δρακοκτόνος Αη Γιώργης που παραπέμπει στο Θεό Απόλλωνα που σκότωσε το Δράκο Πύθωνα. Άλλα μεταξύ τους κοινά στοιχεία αποτελούν:
•πως ο Άη Γιώργης είναι ο κατ' εξοχήν προστάτης των βοσκών και την ημέρα της γιορτής τους τελούσαν πολλές ποιμενικές εργασίες όπως το πήξιμο τυριών, γιαούρτι και η μεταφορά των κοπαδιών από τα χειμαδιά (στάνες σε χαμηλά υψόμετρα για να προστατεύονται τα ζώα από το κρύο του χειμώνα) και
•στην Αράχοβα τιμάται ως ο πολιούχος Άγιος.
Συνηθίζεται να λατρεύεται την επόμενη της Λαμπρή. Σε πολλά μέρη της Ελλάδας για να τιμήσουν τη Μνήμη του Αγίου Τελούσαν Αθλητικούς Αγώνες με κύρια αγωνίσματα: την πάλη, το τρέξιμο, τη σφαιροβολία. Σε άλλα μέρη κάνουν μέχρι και σήμερα και ιπποδρομίες. Αγωνίσματα που παραπέμπουν στους Αθλητικούς Αγώνες που τελούνταν στους Δελφούς, τα Πύθια προς τιμήν του Απόλλωνα.
₪ Ψήσιμο Κρέατος-Οιωνοσκοπία
Το πλέον αγαπητό και χαρακτηριστικό της ημέρας αυτής είναι το σούβλισμα του αρνιού ή του μικρού κατσικιού (ρίφι). Σε πολλές περιοχές, ιδίως στις Κυκλάδες συνηθίζεται το ψήσιμο στο φούρνο μαζί με μυρωδικά. Παλαιότερα συνηθιζόταν και η "οιωνοσκοπία", η πρόβλεψη δηλαδή του μέλλοντος της Κοινότητας από τα σημάδια που έφερε το ζώο στην ωμοπλάτη του. Το έθιμο της οιωνοσκοπίας και του σουβλίσματος ήταν αρκετά διαδεδομένο στην Τουρκοκρατία και ιδιαίτερα στους Κλέφτες. Είναι όμως αρχαιότατο ελληνικό έθιμο. Η πιο τρανή απόδειξη βρίσκεται στην Ιστορική μάχη των Θερμοπύλων. Ο μάντης Μεγιστίας προειδοποίησε για τον επικείμενο Θάνατο των Ελλήνων, διαβάζοντας τα σημάδια της ωμοπλάτης του κριού που θυσίασε ο Βασιλιάς των Λακεδαιμονίων, Λεωνίδας.
₪ ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Τα κοινά εορταστικά έθιμα αλλά κυρίως οι λαϊκές πεποιθήσεις των αρχαίων και νεότερων Ελλήνων αποδεικνύουν τη γνήσια βιολογική συνέχεια της Φυλής: του ποταμού Αίματος στο Χώρο και το Χρόνο.
Διότι αν ήμασταν λαός με διαφορετικό αίμα, όπως ψευδώς ισχυρίζονται οι διάφοροι πολέμιοι του ελληνισμού, τότε θα ήταν πιθανόν να είχαμε υιοθετήσει τη γλώσσα και κάποια λατρευτικά έθιμα όμως όχι και πεποιθήσεις ή αντιλήψεις όσο αφορά τα Θεία και την Καθημερινότητα.
Η ευλάβεια και η Λαμπρότητα της συγκεκριμένης γιορτής οφείλεται κατά κύριο λόγο στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Το Έθνος μας, θρηνούσε την Απώλεια της Πόλης. Την Απώλεια της Αυτοκρατορίας του. Πάσχα=Πάσχω και οι Έλληνες έπασχαν από την Τυραννία του Τούρκου. Η γιορτή, όπου ο Θεός Νικούσε το Θάνατο και Αναστηνόταν, περιέκλειε μέσα της τους μύχιους πόθους της Μεγάλης Ιδέας: Την Ανάσταση του Ελληνισμού
ΖΗΤΩ Η ΧΡΥΣΗ ΑΥΓΗ ΤΟΥ ΕΘΝΟΥΣ
Δημήτρης Ολυμπίου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου