75η επέτειος της Ηρωικής Μάχης των Ελλήνων Εθνικιστών στη γέφυρα των Παπάδων

Στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, κατά την περίοδο της τριπλής κατοχής της Ελλάδος, η περιοχή της ΑΝ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ και ΘΡΑΚΗΣ παραχωρείται στους Βουλγάρους. Όταν στα οχυρά της γραμμής Μεταξά, έπειτα από τιτάνια αντίσταση τα ελληνικά όπλα σίγησαν, νάτος πάλι εμφανίστηκε ο ίδιος εφιάλτης οι Βούλγαροι, απόλεμοι κατακτητές στη γη του Αλέξανδρου, στα άγια χώματα της Μακεδονίας μας. Και σ’ αυτή την 3η κατά σειράν περίοδο κατοχής τα ίδια και χειρότερα. Οι Βούλγαροι με στόχο να κάμψουν το Εθνικό φρόνημα για να επιφέρουν Εθνολογική αλλοίωση του πληθυσμού, με τις ενέργειές τους συγκλονίζουν όλο το πολιτισμένο κόσμο.

Έτσι αναπτύχθηκε η αυτοάμυνα, ένα ιδιότυπο αντάρτικο κυρίως από Ποντίους, ενώ σχεδόν αμέσως στις αρχές του έτους 1943 άρχισαν να αναδεικνύονται μικρές ένοπλες ομάδες με ελάχιστο οπλισμό στην αρχή, που στρέφονται κατά των Βουλγάρων κατακτητών, αλλά συγχρόνως και κατά του Ε.Λ.Α.Σ, διότι αυτοί οι διεθνιστές εκβιάζουν την συμμετοχή του λαού στις τάξεις τους, μετά την απόφαση της Β΄ Πανελλήνιας συνδιάσκεψης του Κ.Κ.Ε την Άνοιξη του 1943, ότι όποιος επιθυμεί την απελευθέρωση της χώρας, πρέπει να εισχωρήσει αποκλειστικά και μόνον στο Ε.Α.Μ και στον Ε.Λ.Α.Σ, ειδάλλως θα αντιμετωπίζεται σαν εχθρός και σαν δωσίλογος.

Στην ΑΝ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ και ΘΡΑΚΗ αναδείχθηκαν στα προπύργια της λευτεριάς, στα απόρθητα λημέρια τους, Εθνικιστές οπλαρχηγοί όπως ο Αβραμίδης Αναστάσιος, Παπαδάκης Παντελής, Αμανατίδης Γιάννης, Λαζαρίδης Κυριάκος, Ελευθεριάδης Γιάννης, Τάσκας Χρήστος, Τερμιτζόγλου Σάββας κ.α, αλλά ο 32χρονος οπλαρχηγός Αντών-Τσαούς-Φωστηρίδης του ΤΣΑΛ-ΝΤΑΓ αναγνωρίστηκε απ’ όλους ως ο αρχηγός όλων των Ε.Α.Ο στις 18 Οκτωβρίου του 1943, με υπαρχηγό τον Αβραμίδη Αναστάσιο οπλαρχηγό του ΚΑΡΑ-ΝΤΕΡΕ. Σιγά – σιγά η οργάνωση βελτιώνεται σε στρατιωτικά πρότυπα, αφού νέοι άνθρωποι των γύρω περιοχών με πρόσφατη στρατιωτική εμπειρία το έπος του 40 πλαισιώνουν τις Ε.Α.Ο. και το Συμμαχικό Αρχηγείο της Μέσης Ανατολής αναγνωρίζει και αποφασίζει την ενίσχυση του αγώνα στην κατεχόμενη Ελλάδα, με ρίψεις όπλων και πολεμοφοδίων από αέρος, που η πρώτη έλαβε χώραν στις  7 Ιανουαρίου 44, αλλά και με Αξιωματικούς Άγγλους και Αμερικάνους ως συνδέσμους. Ήδη οι Εθνικιστές αριθμούν περί τους 700 καλά οπλισμένους αντάρτες διασκορπισμένους σε ολιγομελείς ομάδες. Η σημαντικότερη αναμφίβολα επιτυχία στα χρόνια της κατοχής των ανυπέρβλητων Ελλήνων Εθνικιστών κατά των κατακτητών Βουλγάρων, η κορυφαία στιγμή της Εθνικής αντιστάσεως στην Βουλγαροκρατούμενη περιοχή της ΑΝ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ και ΘΡΑΚΗΣ, έμελλε να είναι η μάχη της γέφυρας των Παπάδων, αφού προκάλεσε τις μεγαλύτερες απώλειες στον κατακτητή.

Ιστορικό της μάχης

Τελευταίες μέρες του Απριλίου 1944 και ο οπλαρχηγός Αβραμίδης Αναστάσιος μαζί με τον Τ/χη Μύλλερ της Αγγλικής συμμαχικής αποστολής αξιολογούν τις συγκεντρωθείσες πληροφορίες από τις γύρω περιοχές και ιδιαιτέρως από τους φιλικούς Πομάκους, αλλά και από την ενδοχώρα της Βουλγαρίας. Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο. Τα αρχηγεία του ΚΑΡΑ-ΝΤΕΡΕ κυρίως και του ΜΠΟΖ-ΝΤΑΓ, είναι αγκάθι στο μάτι του Βούλγαρου κατακτητή, ο οποίος προετοιμάζει μεγάλη στρατιωτική κίνηση από τέσσερα σημεία ήτοι μέσω ΔΡΑΜΑΣ, ΞΑΝΘΗΣ, ΑΝΩ ΝΕΥΡΟΚΟΠΙΟΥ και ΔΟΒΛΕΝ Βουλγαρίας, με σκοπό να χτυπήσει και να διαλύσει τις δυνάμεις των δύο αρχηγείων. Ήδη όμως η αποκαταστημένη αμφίδρομη επικοινωνία με το Συμμαχικό Αρχηγείο της Μέσης Ανατολής φέρει σε πέρας επιτυχώς στις 28 Απριλίου άλλη μία ενίσχυση από αέρος με ρίψεις πολεμοφοδίων από 13 αεροσκάφη στο πεδίο ρίψεων “ΤΡΙΑ ΔΕΝΔΡΑ” κοντά στο ΒΟΥΟΧΩΡΙΟΝ, εγκαταλελειμμένο σήμερα, του όρους ΚΑΡΑ-ΝΤΕΡΕ.

Πρώτες μέρες του Μαΐου, οι αξιολογημένες πληροφορίες επιβεβαιώνουν την γενική κατάσταση. Η αποστολή είναι: Τσακίστε τον πολυπληθέστερο εχθρό κατά την διάρκεια της διελεύσεώς του από τον ποταμό ΝΕΣΤΟ. Ημέρα D-1 και η εκτέλεσις ξεκινά. Οι οπλαρχηγοί Αβραμίδης Αναστάσιος του ΚΑΡΑ-ΝΤΕΡΕ και Παπαδάκης Παντελής του ΜΠΟΖ-ΝΤΑΓ δίνουν εντολή στους καπεταναίους τους Λαφτσίδη Γιάννη και Σελαλματζίδη Ηλία αντίστοιχα με περίπου 80 παλληκάρια να πάρουν θέσης μάχης. Η δύναμις εξοπλισμένη αρκετά καλά με αυτόματα τυφέκια, οπλοπολυβόλα, πολυβόλα, όλμους και αντιαρματικό, χωρίζεται σε τρεις ομάδες. Στρατηγικό σημείο αναφορικά με την κάλυψη και απόκρυψη και το δραστικό βεληνεκές των όπλων, είναι αδιαμφισβήτητα το μικρό ύψωμα στα 200 μ περίπου από την γέφυρα των Παπάδων. Εδώ ο καπετάν Σελαλματζίδης του τμήματος του Οροπεδίου με 10 παλληκάρια οργανώνει την γραμμή πυρός προς τον στόχο, την γέφυρα των Παπάδων μήκους 140 μέτρων. Οι υπόλοιποι αντάρτες των τριών ομάδων καταλαμβάνουν καίριες θέσεις στις πάρα πολλές στροφές του δρόμου προς Παπάδες και Σιδηρόνερο. Όμως το πλεονέκτημα της γνώσεως των γεωγραφικών δεδομένων της περιοχής υπαγορεύει και άλλες κινήσεις στους οπλαρχηγούς. Η παρακείμενη βορειότερα γέφυρα των Ποταμών μπορεί να είναι πιθανός ελιγμός του εχθρού, έτσι ο καπετάν Αμανατίδης Γιάννης με τον αρχηγό του συγκροτήματος των βαρέων όπλων Πέντσα Χρήστο με έναν ομαδικό όλμο 81” και εκατό περίπου αντάρτες παίρνουν διαταγή να βρούνε θέσεις μάχης ικανές να καλύψουν αυτόν τον πιθανό ελιγμό του εχθρού, νοτίως του χωριού ΔΙΠΛΟΧΩΡΙ, κοντά στην γέφυρα του χωριού Ποταμοί.

Ημέρα D της μάχης, ώρα 5^η πρωινή και οι προκεχωρημένοι παρατηρητές αναγνωρίζουν τον Βουλγαρικό στρατό δυνάμεως συντάγματος να κινείται με κατεύθυνση την γέφυρα των Παπάδων. Με το φως της ημέρας σε λίγο,  5 Βούλγαροι στρατιώτες πιθανοί ανιχνευτές, προπομποί του τάγματος εμπροσθοφυλακής διασχίζουν προσεκτικά την γέφυρα κατά μήκος και ερευνούν ένθεν και ένθεν αυτής την ανατολική όχθη του Νέστου. Μια διαδικασία 10 λεπτών που η αγωνία την κάνει να μοιάζει ατελείωτη για τους ‘Έλληνες αντάρτες. Σιγή ασυρμάτου και κομμένες ανάσες. Απόλυτη ησυχία βασιλεύει παντού. Σε λίγο οι 5 Βούλγαροι στρέφονται πίσω, προς την γέφυρα και πάλι, κάνοντας σινιάλο προς το σημείο του αρχηγείου τους, ότι όλα μοιάζουν ήσυχα. Πράγματι από το σύνολο των Βουλγαρικών δυνάμεων το 1ο τάγμα εμπροσθοφυλακής ξεκινά με τρεις συντεταγμένους λόχους. Μερικά λεπτά αργότερα η προέλαση του εχθρού είναι πλέον ορατή από όλους σχεδόν τους Έλληνες αντάρτες. Η απόλυτη ησυχία σπάει από το ποδοβολητό του εχθρού πάνω στην γέφυρα, όμως και οι Έλληνες Εθνικιστές με τα όπλα στραμμένα στον ορατό πλέον εχθρό, δεν έχουν άλλο αγωνία. Με το δάχτυλο στην σκανδάλη, αλλά με πρόσωπα χαμογελαστά, μιλάνε με τα μάτια, έχοντας σε απόσταση βολής τους αμήχανους Βουλγάρους και περιμένουν το σύνθημα για να κατασπαράξουν τους κατακτητές, διαβάζουμε σε απομνημονεύματα αντάρτη. Κανείς δεν μπορεί να φανταστεί τι πρόκειται να ακολουθήσει. Και να, μόλις ο 1ος λόχος του τάγματος εμπροσθοφυλακής φτάνει στην ανατολική όχθη του ΝΕΣΤΟΥ, ενώ ο 2ος ευρίσκεται πάνω σ’ αυτήν και ο 3ος ακολουθεί, ο καπετάν Σελαλματζίδης Ηλίας διατάζει τον Μελισσόπουλο Χρήστο της ομάδας του, να ρίξει την χειροβομβίδα σύνθημα, για έναρξη πυρών. Μία εκπυρσοκρότηση και ακαριαία η πίεση των Ελλήνων Εθνικιστών, που για ώρες περίμεναν καιροφυλακτώντας, βγαίνει τώρα από τις κάνες των όπλων τους με θεριστικές βολές ξερνώντας φωτιά και μολύβι. Ο εχθρός απροκάλυπτος στόχος, σωριάζεται στο έδαφος. Η γέφυρα των Παπάδων εντός ολίγου βάφεται κόκκινη. Η γύρω περιοχή φλέγεται. Ο συνωστισμός που επικρατεί επιδεινώνει έτι περισσότερο την κατάσταση. Κάποιοι τρέχουν ανατολικά, άλλοι τρέχουν δυτικά και κάποιοι άλλοι επιλέγουν να πέσουν στα θολά και ορμητικά νερά του ΝΕΣΤΟΥ, για να γίνει και αυτός γρήγορα κατακόκκινος και ο υγρός τους τάφος. 20 λεπτά πέρασαν και ενώ το ανελέητο σφυροκόπημα των Ελλήνων Εθνικιστών κατά των Βουλγάρων κατακτητών συνεχίζεται, έφθασε η είδηση, ότι εχθρικές ενισχύσεις δυνάμεως μιας πυροβολαρχίας και ενός τάγματος πεζικού κατεβαίνουν από Άνω Νευροκόπι. Οι οπλαρχηγοί μας επιβεβαιώθηκαν, ο καπετάν Αμανατίδης Γιάννης  και ο αρχηγός του συγκροτήματος βαρέων όπλων Πέντσας Χρήστος μαζί με 100 παλληκάρια, αυτούς περιμένουν. Μάταια όμως, γιατί η ημικατεστραμμένη γέφυρα του χωριού Ποταμοί, κρίνεται μη διαβατή από τον εχθρό, ένεκα του βαρέως φορτίου της πυροβολαρχίας των. Γίνονται διαβουλεύσεις και έπειτα από ώρα οι Βούλγαροι παρατηρούνται κινούμενοι προς τα δεξιά προς το χωριό ΠΕΡΑΣΜΑ, εγκαταλείποντας την προσπάθεια διελεύσεως της γέφυρας του χωριού Ποταμοί. Η αλλαγή αυτή ελευθερώνει τις δυνάμεις των Ελλήνων Εθνικιστών που είχαν παραταχθεί στο ΔΙΠΛΟΧΩΡΙ, έτσι ο καπετάν Αμανατίδης Γιάννης και ο Πέντσας Χρήστος με τον ομαδικό όλμο των 81” και 60 περίπου παλληκάρια από την αρχική δύναμη των 100 ανδρών, κατηφορίζουν προς την γέφυρα των Παπάδων. Εδώ η μάχη μαίνεται! Το 2ο εχθρικό τάγμα έχει ήδη εκτελέσει έφοδο, εις μάτην όμως. Η αποφασιστικότητα των Ελλήνων ανταρτών νικά κατά κράτος τους στρατιώτες του πεισματάρη Σ/χη Μιχαήλωφ, ο οποίος δεν διστάζει να διατάξει έφοδο και πάλι με το υπόλοιπον της δυνάμεως του. Τώρα η μάχη εκδηλώνεται, έπειτα από τόσες ώρες εμπλοκής, ακόμα πιο πεισματική εκατέρωθεν. Είναι αδύνατον να συλλάβει κανείς το σκηνικό της μάχης, με το κατάστρωμα της γέφυρας γεμάτο πτώματα, την γύρω περιοχή να φλέγεται και την ατμόσφαιρα να διατρυπά το σφύριγμα των βολίδων δημιουργώντας μία κόλαση πυρός και σιδήρου. Να όμως σ’ αυτή την πιο κρίσιμη καμπή της μάχης ο από μηχανής θεός, οι βολές του ομαδικού όλμου των 81” του Χρήστου Πέντσα, που πριν λίγο είχαν καταφθάσει, στημένος σε εξαιρετικά πλεονεκτική θέση, σπέρνουν τον θάνατο. Σε λίγο οι φωλιές των πολυβόλων του εχθρού σίγησαν και ακολούθησαν και οι όλμοι. Οι Βούλγαροι στρατιώτες ταραγμένοι από την παύση των προφανώς εξουδετερωμένων ομαδικών πυρών τους, υποχωρούν ατάκτως άλλοι προς τα υψώματα πίσω τους στο ΤΟΥΛΟΥΜΠΑΡΙ και άλλοι δεξιά από την γέφυρα κάτω στα χαλάσματα των χοιροστασίων του Γιαννακόπουλου.

Στο τέλος της ημέρας η νίκη μας χαμογελά! Ο Πέντσας Χρήστος στρέφει τώρα τις βολές του στα ερείπια των χοιροστασίων και επιφέρει στον εχθρό πανωλεθρία. Όσοι επεχείρησαν να σωθούν διά της φυγής από τα χαλάσματα, έπρεπε να διασχίσουν ένα ξέφωτο 50 περίπου μέτρων, εκεί όμως συναντούσαν τον θάνατο που έσπερναν τα οπλοπολυβόλα μας, για να συμπληρωθεί έτσι η καταστροφή. Η νύχτα έπεσε βαριά, τα όπλα σίγησαν και όλοι μετρούν τις απώλειες. Νεκροί 3 Έλληνες Εθνικιστές και ένας τραυματίας, οι Βούλγαροι όμως ξεπέρασαν τους εκατό νεκρούς αυτή την πρώτη μέρα.

Η 2η μέρα της μάχης πέρασε ολόκληρη με ελάχιστες ορατές κινήσεις εκατέρωθεν και εξίσου ελάχιστους πυροβολισμούς, ενδεικτικό του πόσο αποκαμωμένοι είναι οι εμπλεκόμενοι. Κατά την διάρκεια της νύχτας μόνον, ο Άγγλος Λ/γός ΜΧ Πώλ επεχείρησε την ανατίναξη της γέφυρας θέτοντας ποσότητα εκρηκτικών στο αριστερό της βάθρο, αλλά μικρές μόνο ζημιές προκλήθηκαν λόγω μικράς ποσότητας εκρηκτικών που τοποθετήθηκαν. Η 3η μέρα της μάχης ξημερώνει. Από πολύ νωρίς διαφαίνεται ότι κάτι έχει αλλάξει, αφού πυροβόλα μεγάλου βεληνεκούς βάλλουν καταιγιστικώς κατά των θέσεων των Ελλήνων Εθνικιστών, οι οποίοι παραμένουν αγκιστρωμένοι στην αρχική διάταξη μάχης. Βέβαια η δύναμις των περίπου 160 μαχητών αγγίζει τώρα τους 400 και η βοήθεια των κατοίκων της περιοχής, μεταξύ αυτών και οι Πομάκοι, να μεταφέρουν στην πρώτη γραμμή ότι είναι απαραίτητο είναι ουσιαστική, όμως αυτή η υπεροχή του εχθρού στην γραμμή πυρός πρέπει πάσει θυσία να εξουδετερωθεί. Και σαν να μην έφθαναν αυτά, ξαφνικά 8 αεροσκάφη κάνουν την εμφάνιση τους στον ουρανό. 6 εχθρικά καταδιωκτικά και 2 βομβαρδιστικά σχίζουν τον αέρα πάνω από τα κεφάλια των ανταρτών μας, σε μία πρώτη αναγνωριστική διέλευση. Στην επόμενη στροφή οι βόμβες και τα πολυβόλα τους οργώνουν για αρκετή ώρα τις θέσεις μας καθώς και τα παρακείμενα χωριά ΣΙΔΗΡΟΝΕΡΟ, ΟΡΟΠΕΔΙΟ, ΠΑΠΑΔΕΣ, ΔΙΠΛΟΧΩΡΙ κ.α.

Τα καταιγιστικά πυρά από αέρος και εδάφους καθηλώνουν για αρκετή ώρα τους Έλληνες Εθνικιστές, που έχουν με το μέρος τους την φυσική κάλυψη που προσφέρει το ανάγλυφο του εδάφους. Οι απώλειες ελάχιστες, ο οπλαρχηγός Αβραμίδης Αναστάσιος του ΚΑΡΑ-ΝΤΕΡΕ πέφτει τραυματισμένος όχι σοβαρά, δεχόμενος σφαίρα στην πλάτη από πολυβόλο αεροσκάφους και ο αντάρτης Μέλητος Δημήτριος του ΜΠΟΖ-ΝΤΑΓ πέφτει νεκρός.

Μια ύστατη προσπάθεια εφόδου επιχειρήθηκε από τους Βούλγαρους μετά την απαγκίστρωση των αεροσκαφών, αλλά και αυτή οργανωμένα και μεθοδικά αποκρούσθηκε με επιτυχία προξενώντας μεγάλες απώλειες. Η νύχτα πλησιάζει λυτρωτικά. Ο τραυματισμένος οπλαρχηγός Αβραμίδης Αναστάσιος και οι καπεταναίοι έχοντας την πληροφορία ότι αναμένονται και άλλες ενισχύσεις αποφασίζουν να αποχωρήσουν συντεταγμένα. Τρία μερόνυχτα οι κατά πολύ ολιγότεροι Έλληνες Εθνικιστές που ορκίζονταν «ΔΕΝ ΠΡΟΤΙΜΩ ΤΗΝ ΖΩΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» γαντζωμένοι στις θέσεις τους, τσάκισαν τον πολυπληθέστερο λυσσασμένο εχθρό, προκαλώντας απώλειες άνω των 300 νεκρών και τραυματιών μεταξύ αυτών και του Σ/χη διοικητή, ενώ από Ελληνικής πλευράς είχαμε 7-9 νεκρούς και 28 τραυματίες.

Την 4η μέρα ο βουλγαρικός στρατός πέρασε την γέφυρα των Παπάδων. Επί βδομάδες ραδιοφωνικοί σταθμοί ξένων κρατών ανακοίνωναν το γεγονός εγκωμιάζοντας αυτή την μεγάλη νίκη των Ελλήνων Εθνικιστών. Την νίκη που έκρινε την ύπαρξη της ΑΝ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ και ΘΡΑΚΗΣ στο χώρο της Ελλάδος. Εδώ στη γέφυρα των Παπάδων ενταφιάστηκαν τα σχέδια του πανσλαβισμού για εδαφική προσάρτηση και έξοδο στο ΑΙΓΑΙΟ. Έτσι η μάχη της γέφυρας των Παπάδων γίνεται θρύλος και πανάξια μπαίνει στο πάνθεων των ηρώων της πατρίδος μας. Αν και δυστυχώς το ελληνικό κράτος ποτέέφτασε κιόλας να χαρακτηρίζει τις τελετές αυτές ως διχαστικές το έτος 1981, απαγορεύοντας τους εν ενεργεία αξιωματικούς να παραστούν και να τιμήσουν στο θρησκευτικό μνημόσυνο  την θυσία των συναδέλφων τους με την απειλή κυρώσεων.

ΤΗΣ ΛΕΥΤΕΡΙΑΣ ΔΕΝ ΞΕΡΟΥΝΕ ΤΗ ΧΑΡΗ ΟΣΟΙ ΔΕΝ ΠΟΛΕΜΗΣΑΝ ΓΙ’ ΑΥΤΗ, λέει η λαϊκή μούσα, ξέρουμε όμως ότι ευγνωμοσύνη σας πρέπει και αυτήν σας αποδίδουμε όλοι εμείς οι Έλληνες.

ΖΗΤΩ ΤΟ ΕΘΝΟΣ!

Νικολαΐδης Ελευθέριος
Ιπτάμενος Αξιωματικός Αεροπορίας Στρατού ε.α.