Σαν σήμερα το Ολοκαύτωμα της Μονής Αρκαδίου

Στις 21 Αυγούστου του 1866 οι Κρήτες επαναστατούν για άλλη μία φορά εναντίον των Τούρκων με σύνθημα «Ένωσις ή Θάνατος». Γρήγορα ο Σουλτάνος θορυβήθηκε και έστειλε τον Μουσταφά Ναϊλή Πασά, με εντολή να καταπνίξει την επανάσταση. Ο συγκεκριμένος, σύμφωνα με τον Σουλτάνο, είχε την εμπειρία να το κάνει αφού ήταν αυτός που είχε καταπνίξει την Επανάσταση που πραγματοποιήθηκε στην Κρήτη μετά την έναρξη της Επαναστάσεως στην ηπειρωτική Ελλάδα.

Επαναστατικό κέντρο της περιοχής Ρεθύμνης ήταν η Μονή Αρκαδίου με ηγούμενο τον Γαβριήλ Μαρινάκη. Η Μονή ήταν η έδρα της τοπικής επαναστατικής επιτροπής, αποθήκη πολεμοφοδίων και τροφίμων, καθώς και καταφύγιο πολλών χριστιανών. Τον Σεπτέμβρη και τον Οκτώβρη ο Ναϊλή Πασάς προέβη σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην περιοχή των Χανίων και στη συνέχεια στράφηκε προς το Ρέθυμνο και τη Μονή Αρκαδίου.

Οι τούρκοι έφθασαν έξω από το μοναστήρι το απόγευμα της 6ης Νοεμβρίου 1866. Ήταν συνολικά 15.000 άνδρες (τούρκοι, αλβανοί, Αιγυπτίο) και διέθεταν ισχυρό πυροβολικό. Στη Μονή βρίσκονταν 966 άνθρωποι, από τους οποίους μόνο 250 μπορούσαν να πολεμήσουν. Επικεφαλής των αγωνιστών του Αρκαδίου ήταν ο πελοποννήσιος ανθυπολοχαγός Ιωάννης Δημακόπουλος και ο ηγούμενος Γαβριήλ. Διεξήχθη ένας υπέρ πάντων αγώνας για δύο ημέρες και οι τούρκοι δεν είχαν καταφέρει να μπουν στην Μονή.

Στις 8 Νοεμβρίου, μετά την λειτουργία, ο Ηγούμενος είπε στους πολιορκημένους: "Παιδιά μου, αδέλφια μου, γλυκύτερος και δικαιότερος θάνατος δεν υπάρχει από το ν' αποθάνει κανείς υπέρ Πίστεως και Πατρίδος... Ζήτω η Ελευθερία!". O νεαρός Φρούραρχος Δημακόπουλος είπε στους μαχητές: "Θα πολεμήσουμε ως άνδρες για την Πίστη και την Πατρίδα".  Οι άνδρες πήγαν στις πολεμίστρες και τα γυναικόπαιδα τους προμήθευαν με πυρομαχικά. Το βράδυ οι τούρκοι ζήτησαν ενισχύσεις και μετέφεραν ένα μεγάλο πυροβόλο από το Ρέθυμνο. Την επομένη, 9 Νοεμβρίου, άρχισε το δεύτερο κύμα της επίθεσης. Νωρίς το απόγευμα γκρεμίστηκε το δυτικό τείχος της Μονής από τις βολές του πυροβόλου.

Στη μπαρουταποθήκη της μονής γράφτηκε η τελευταία πράξη του δράματος και μία ακόμα ένδοξη σελίδα της ελληνικής ιστορίας. Ο Κωστής Γιαμπουδάκης ή κατ' άλλους ο Εμμανουήλ Σκουλάς την ανατίναξε, σκορπίζοντας το θάνατο, όχι μόνο στους χριστιανούς, αλλά και στους εισβολείς. Αμέσως μετά, οι τούρκοι και οι αλβανοί όρμησαν και κατέσφαξαν όσους είχαν διασωθεί, ενώ έκαψαν τον ναό και λεηλάτησαν τα ιερά κειμήλια.